شماره 167 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» با محوریت موضوع دریای خزر منتشر شد.در این شماره از مجله، از جنبه‌های گوناگونی به دریای خزر پرداخته شده و برخی آثار تاریخی مورد جستجو قرار گرفته‌اند.

به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ «سرسخن» کتاب ماه تاریخ و جغرافیا با عنوان «نام دریای خزر در منابع جغرافیایی و تاریخی» به قلم دکتر بهرام امیراحمدیان به بررسی نام دریای خزر در منابع جغرافیایی و تاریخی می‌پردازد.
امیراحمدیان در این بخش به دریای خزر از زمان حکومت صفویه و امپراتوری عثمانی پرداخته و از درگیری‌هایی نوشته که برای دستیابی به پهنه آبی خزر روی داد. وی در ادامه این مبحث نوشته:«با گسترش قلمرو روسیه در دوره ایوان مخوف به سمت جنوب و فتح خانات قازان در 1514 و خانات آستراخان در سال 1525 روسیه به دریای خزر نزدیک شد و قسمت‌های شمالی این دریا را به تصرف درآورد.»
وی بعد از ذکر تحولات تاریخی در بخش‌هایی جداگانه به مباحثی چون «ویژگی‌های انسانی دریای خزر»، «حدود دریای خزر»، «پیشینه تاریخی دریای خزر»، «نام دریای خزر»، «نام دریای خزر در منابع اسلامی» پرداخته است.

در بخش گفت‌وگو که عنوان «ما و دریای خزر» برای آن انتخاب شده است، دکتر قراچانلو، دکتر محمدتقی رهنمایی و دکتر حسن شجاعی‌مهر نگاهی تحلیلی و چند بعدی به قضیه داشته‌اند و در نهایت رهنمایی چشم‌انداز اکنون و آینده دریای خزر را ترسیم کرده است.

مهدی حسینی‌تقی‌آباد در بخش «نظرگاه» این مجله از منظری متفاوت به قفقاز نگریسته و کوشیده الگویی درباره چینش قومی کرانه‌های قفقازی دریای مازندران ارایه کند. در مقاله‌ای دیگر با عنوان «تاریخ‌نگاری محلی حوزه جنوبی دریای خزر» که به قلم عباس پناهی به چاپ رسیده، نویسنده با تکیه بر تاریخ محلی گیلان در قرن نهم و دهم هجری قمری از علل شکل‌گیری تاریخ‌نگاری محلی شمال ایران نوشته و بر شرایط جغرافیایی منطقه تاکید کرده است.

«آتش جاویدان» عنوان مقاله دیگری در همین بخش است که به دریای خزر به عنوان یکی از منابع مهم نفت و گاز در جهان پرداخته و یکی از کاربردهای نفت و گاز خزر را در این منطقه استفاده از آن برای روشن نگه داشتن «آتش جاودان» دانسته است. در مقاله پایانی این بخش علی موذنی به معرفی و بررسی آثاری پرداخته که به موضوع تاریخ دریای خزر معطوف شده‌اند و این آثار را به سه بخش «کتاب‌های فارسی»، «معرفی تالیفات خارجی در حوزه تاریخ دریای خزر» و «مقالات» تقسیم کرده است.

«کنکاش» عنوان بخش دیگری از این مجله است که در آن مقالاتی چون «دریای خزر؛ خزانه آب‌های دریای آغازین» نوشته امیرکاوس بالازاده، «نظام حقوقی آب‌ها» به قلم حمیدرضا توسلی، «همه چیز درباره خزر» اثر مرضیه سلیمانی، «خزر در استراتژی‌های جهانی» نوشته آرمان فروهی، «آمل و لاریجان» نوشته محمد شهبازی و «روایت گذار به قانون جدید» اثر محمد حسن‌نیا و فاطمه جوانبخت آمده است. در این بخش نقدهایی بر برخی کتاب‌های حوزه جغرافیا و همچنین مصاحبه‌هایی با نویسندگان آثار آمده است.

«آل کیا در گیلان» نوشته وحید سعیدى، «جغرافیاى گیلان» اثر مریم خالدی، «سیاست‌هاى جغرافیایى خزر» نوشته امید اخوى، «علویان طبرستان» اثر راضیه رنجبر و «تاریخ آستارا» نوشته وحیده بصیرى مطالبی هستند که در بخش «بازتاب» کتاب ماه تاریخ و جغرافیا آمده‌اند. برای مثال در مقاله «آل کیا در گیلان» نویسنده ار حکومت‌های مستقل و نیمه مستقلی نوشته که در گذر ایام به گیلان آمده‌اند و از شرایط مختلف این منطقه گفته که سبب شده قدرت‌های محلی متعددی در گیلان ظهور کنند. سعیدی این مقاله را با نگاهی به کتاب «تاریخ خانی» اثر علی‌ابن شمس‌الدین بن حاجی حسن لاهیجی نوشته است.

«تاریخ گیلان» از فرهاد نجفی، «اخبار گیلان در نخستین جراید ایران» اثر حمید نجار، «مازندران در عهد افشاریه و زندیه» نوشته مریم شاه‌حسینی و «تبرستان در گذرگاه تاریخ» نوشته نگین شاکری مقالاتی هستند که در بخش «پرتوهای تلاش» آمده است. در پایان کتاب هم علاوه بر بخش پیشخوان که به معرفی کتاب‌های تازه در حوزه تاریخ می‌پردازد چکیده انگلیسی برخی مقالات هم منتشر شده است.

«کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» ماهنامه‌ تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب است و در شماره آینده خود که در ماه اردیبهشت منتشر می‌شود به موضوع «تاریخ محلی ایران» می‌پردازد.

شماره 167 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» ویژه فروردین 1391، به همراه لوح فشرده فهرست کتاب‌های منتشرشده اسفند در 118 صفحه و به بهای 1200 تومان منتشر شده است.

این ماهنامه تخصصی به کوشش موسسه «خانه کتاب» در دسترس علاقه‌مندان به تاریخ و جغرافیا قرار می‌گیرد./ه

 

منبع : سایت باشگاه خبرنگاران